-
Home
-
Verhalen
-
De gemeente is De Stad 3: het crematorium en de begraafplaats in Middelburg
De gemeente is De Stad 3: het crematorium en de begraafplaats in Middelburg
Als we schrijven over een mooi of bijzonder Middelburgs plekje dat we hebben bezocht kiezen we onze woorden meestal zonder al te veel na te denken. Dat houdt het spontaan. Maar nu we iets willen vertellen over ons bezoek aan het gemeentelijke crematorium en de begraafplaats aan de Westelijke Oude Havendijk haperen we even. Dat is andere koek, omdat het een plek is die veel mensen associëren met verdriet en verlies. Een plek ook waar je misschien liever niet komt omdat je er een beetje bang voor bent. Moeten wij over zo’n plek wel schrijven? Wij vinden van wel. De dood hoort nu eenmaal bij het leven en de begraafplaats en het crematorium worden ook beheerd door de Gemeente Middelburg. De mensen die daar werken doen iedere dag hun uiterste best om van uitvaarten respectvolle en -ondanks het leed- warme gebeurtenissen te maken. Daar besteden we graag ook eens aandacht aan.
We gingen precies een week geleden op bezoek, om 8 uur ’s ochtends, drie uur voordat de eerste diensten van die dag zouden beginnen. We werden ontvangen en rondgeleid door Dennis de Visser, die sinds acht jaar in dienst is bij de gemeente. In de twee uur die we er waren vertelde Dennis veel, heel veel. Het gesprek ging over werkelijk alle aspecten van een uitvaart. Omdat zelfs een samenvatting veel te lang zou worden hebben we onder dit stuk een aantal links geplaatst, die uitgebreid ingaan op al die onderwerpen. Het is in ieder geval zo dat Dennis deel uitmaakt van een team van veertien mensen. Er is een beheerder, er zijn administratieve krachten, mensen die de koffie en catering verzorgen en zes mensen in algemene dienst.
Druk
Vorig jaar verzorgden zij aan de Havendijk 1030 crematies en 187 begrafenissen. Dat zijn er meer dan we dachten. Kan zo’n team het werk dan nog wel goed doen? Toen we dat vroegen glimlachte Dennis. “Er zijn wel eens drukke periodes inderdaad, maar hier wordt alles goed voorbereid en gepland. We vinden het heel belangrijk dat we persoonlijke aandacht aan mensen kunnen geven, en ook nog een praatje kunnen maken als mensen daar behoefte aan hebben. We doen niets overhaast hier.” Tijdens de rondleiding zagen we dat bevestigd. Collega Martin was drie uur voor de eerste dienst de aangevraagde muziek al aan het uitzoeken en testen. Tegenwoordig wordt muziek vaak afgespeeld via iTunes (een bibliotheek van 19.000 nummers), maar er is apparatuur aanwezig voor allerlei soorten muziekdragers. Die ochtend testte Martin muziek van Ennio Morricone en Robert Long. Het is niets om grappen over te maken, maar tegen de avond zat dat liedje ‘Vanmorgen vloog ze nog’ nóg in ons hoofd.
Het Crematorium
Na het kijkje in de aula liepen we door naar de ruimte waar de twee crematieovens staan opgesteld. Het zal jullie niet verbazen dat we daar het diepst van onder de indruk waren. In die ruimte waren we nog nooit geweest en we hadden zulke ovens ook nog nooit gezien. Alles wat Dennis erover vertelde was nieuw voor ons. De ovens zijn in ieder geval niet zo heel groot. Er kan maar één kist tegelijk in en dat is bewust zo. Er worden nooit meerdere lichamen tegelijkertijd verbrand. Bij een temperatuur van 1000-1050 graden duurt een crematie ongeveer anderhalf uur. De oven is zo gemaakt dat de vrijgekomen gassen ook nog eens worden verbrand voordat ze de filter bereiken. De uitstoot van verbrandingsgassen is daardoor vrijwel nihil. Een collega van Dennis was bezig met het verzamelen van as.
In de volgende ruimte zagen we hoe dat as zorgvuldig wordt verzameld in asbussen en urnen en gereed wordt gemaakt voor overdracht aan de nabestaanden. Laten we het erop houden dat dat geen plek is om veel foto’s te maken. Het is werk dat erbij hoort, maar als buitenstaander is het toch even slikken om daar te lopen. We vonden het erg interessant, maar waren ook wel weer opgelucht om even later een praatje te maken met de mevrouw die zorg draagt voor de koffiekamers. Met haar spraken we vooral over het veranderende publiek. Ook uitvaartdiensten zijn aan veranderingen onderhevig. Mensen drinken nu vaker een glaasje wijn of fris, in plaats van koffie met een plakje cake. Veel mensen nemen ook minder tijd dan ze voorheen deden. “Soms hoor je de telefoontjes direct na een dienst alweer piepen”.
De begraafplaats
En toen moest de grote rondleiding over de begraafplaats zelf nog beginnen. Dat begon met alle bloemstukken in de tuin naast de aula. Die blijven vaak achter na een dienst en worden dus niet zomaar weggegooid. Ook al zo’n ding waarover we nog nooit hadden nagedacht. Vervolgens nam Dennis ons mee langs alle vakken en velden van de begraafplaats, die zich uitstrekken van de de oude ingang aan de kant van het Kanaal door Walcheren, tot aan de voetbalvelden van FC Dauwendaele. We leerden over het verschil tussen particuliere en algemene graven. We hadden er geen flauw idee van dat er zó veel mensen zijn die geen eigen graf (kunnen) kopen. Er zijn verrassend veel van die algemene. Omdat nabestaanden daar ook geen zeggenschap over hebben zou je denken dat een gemeente daar dan van alles mee kan doen. Dat is misschien ook wel zo maar in de praktijk gebeurt dat niet. Er is nog voor zeker 10 jaar vrije ruimte op de Middelburgse begraafplaats. Daardoor is het ook niet nodig regels heel streng toe te passen.
En het is best gek misschien, maar het ene deel van de begraafplaats, die vrij toegankelijk is tussen zonsop- en ondergang, voelt heel anders dan het andere. Bij de vakken waar de kindjes liggen begraven krijg je een naar gevoel en weet je niet waar je het zoeken moet, bij de oudste graven, helemaal voorin, ga je als een toerist de grafzerken bestuderen, op zoek naar beroemde Middelburgers of bijzondere teksten. Er zijn ook families die de grafrechten voor eeuwig afkochten. Sommigen liggen er al sinds de 19e eeuw. Omdat het onderhoud aan graven eigenlijk voor rekening komt van de nabestaanden zie je ook verval. Onleesbare en scheefstaande zerken, gebroken kettingen en overwoekerde stenen. Daar kijk je toch anders naar dan naar een pas gedolven graf, of dan naar die velden waar de mensen liggen die je zelf hebt gekend of hebt begraven.
Pluk de dag
Toen we terugliepen naar de kantine vertelde Dennis nog wat over de (oorlogs-) geschiedenis van de Westelijke Oude Havendijk. Pas toen realiseerden we ons dat de oude begraafplaats ook echt op een dijk ligt, vanaf waar Duitse soldaten goed overzicht hadden over het gebied dat nu Dauwendaele heet. En pas toen leerden we dat crematies in Middelburg pas sinds 1978 worden uitgevoerd. De eerste crematie in Nederland was al in 1913 (“zoek dokter Vaillant maar eens op”) maar pas in 1955 werd cremeren gelegaliseerd.
Toen we afscheid namen van Dennis vragen we hem nog of het werken op de begraafplaats hem heeft veranderd. Dat blijkt niet zo te zijn. Maar het credo ‘pluk de dag’ is aan hem wel besteed. Als je werk heeft te maken met de dood ga je alleen maar meer van het leven houden.
Meer lezen:
Alle informatie over de gemeentelijke begraafplaatsen en het crematorium:
https://www.middelburg.nl/Inwoners/Geboorte_huwelijk_en_overlijden/Begraven_en_cremeren/Begrafenis_of_crematie
Leverancier crematoriumapparatuur:
https://dfweurope.com/nl/
Hoe werkt een crematieoven?
https://www.uitvaart.nl/infotheek/begraven-cremeren-e-a/cremeren/de-crematieoven
Geschiedenis crematies in Nederland:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Koninklijke_Vereniging_voor_Facultatieve_Crematie
Geschiedenis Westelijke Oude Havendijk
https://tijdschriftenbankzeeland.nl/issue/wet/2009-01-01/edition/0/page/5
Gerelateerd:
De Gemeente is De Stad deel 1: de buitendienst aan de Waldammeweg
De gemeente is De Stad 2: het inrichten van de stembureau’s
Geen zoekresultaten voor "{term}"
