-
Home
-
Verhalen
-
Engeler: de Middelburgse middenstander die marketing introduceerde
Engeler: de Middelburgse middenstander die marketing introduceerde
Historie! Met toestemming van de auteur, JM H. Van Haart, hierbij het artikel uit het eerste nummer van ‘Het leven in Middelburg’, over wie hij zelf de held van de Middelburgse middenstand noemt: de van origine Duitse ondernemer Engeler. Was dit de man die de eerste vormen van marketing in deze stad introduceerde?
“Een van de meest toonaangevende is Godefridus Antonius Engeler. Nadat in de vroege jaren 1830 het voormalig logement Huis van Domburg op de hoek van de Markt en de Gortstraat is gesloopt, wordt een nieuw pand gebouwd. In april 1834 kondigt Anton Engeler, een jonge twintiger en voormalig handelsagent in manufacturen (gemaakte modeartikelen), aan dat hij hier zijn winkel zal openen onder de naam A. Engeler & Co. Zijn komst naar Middelburg zou wel eens niet heel toevallig kunnen zijn, net zo min als het feit dat hij juist dit nieuwe pand betrekt. De Duitse manufacturenwinkeliers vormen een netwerk, zijn kapitaalkrachtig en zeer goed georganiseerd. Engeler gaat met zijn hoogzwangere echtgenote ook wonen boven het pand aan de Markt. Een maand na de aankondiging brengt zij een zoon ter wereld, de eerste van twaalf kinderen die daar geboren zullen worden.
Engelers zaak raakt beter bekend als de Nieuwe Manufacturen Winkel en al snel breidt hij uit naar een naastgelegen pand. In dertig jaar zal Engeler op deze prominente plek uitgroeien tot een trendsetter voor Middelburg. Wat hij doet wordt op de voet gevolgd door zijn collega’s. Hij voert zijn bedrijf uit met de allure van een internationaal modehuis. Meerdere keren per jaar worden niet alleen nieuwe artikelen maar zelfs collecties ontvangen, gemodelleerd naar de laatste Parijse en Londense mode: robes van satijn, damast en kasjmier; shawls en mantels in alle mogelijke uitvoeringen en satijnen moffen gevoerd met bont, Italiaanse hoeden, Russisch bontwerk en Macintosh regenjassen. Maar ook lappen stof in een enorme verscheidenheid van materiaal en kleur uit alle windstreken van Europa. Met de jaren neemt hij ook steeds meer accessoires op in zijn assortiment en zijdelingse modieuze producten zoals cosmetica. Zijn klanten behoren tot de brede en hogere burgerij en zeker ook vele badgasten uit bijvoorbeeld Domburg zullen zijn winkel hebben bezocht.
Engeler is tevens zeer wel mogelijk de eerste in Middelburg die vanaf midden 1840 begint met het fenomeen opruiming en uitverkoop ‘omwille van het vergevorderd seizoen’. En hij adverteert met grote regelmaat en uitvoerig met haast complete opsommingen van zijn assortiment. Hij beroept zich hierin op zijn bijzondere connecties die hem in staat stellen om alles aan te kunnen bieden wat toonaangevend is en ook nog ‘tegen de meest civiele prijzen’. De toon is, blijft en wordt steeds opnieuw gezet. Na vijftien jaar van een alleen maar stijgende lijn in zijn bedrijf, laat hij een prent maken van zijn winkelpand, met de bedrijvigheid rond zijn pakhuizen en winkelend publiek.
Het is een van de weinige, zo niet de enige afbeelding van een negentiende-eeuws modehuis in Zeeland.
En het past in de lijn, want deze heer Engeler liegt niet als hij zich beroept op zijn connecties. Onder zijn verwanten bevinden zich namen als Brenninkmeijer en Sinkel, wier winkels zullen uitgroeien tot grote winkelbedrijven. Maar dan, ineens, in november 1859 kondigt hij aan dat hij met zijn gezin de stad zal verlaten. Lijdt zijn zaak verlies? Raakt hij op hoge leeftijd? Niets van dat alles, Engeler kan gaan rentenieren. Een klein half jaar later bedankt hij met een advertentie zijn klanten en vrienden voor bijna dertig jaar ‘genotene gunst en vriendschap’. Hij laat, zoals gebruikelijk, een adres achter voor het vereffenen van de openstaande rekeningen en vertrekt. Wat hij in Middelburg achterlaat is een erfenis waarvan vele winkeliers zullen profiteren in de jaren die volgen: een eerste vorm van marketing. Naar verluidt vestigt Engeler zich in België en zullen zijn kinderen en kleinkinderen deel gaan uitmaken van de welgestelde culturele elite van de Belle Epoque. Maar zij keren niet meer terug. Het is bijna jammer te noemen, Middelburg had de bakermat kunnen zijn van een groots winkelbedrijf.”
Gerelateerd:
Nieuw Tijdschrift: Het leven in Middelburg
Afbeelding 1849: “De manufacturenwinkel van de firma A. Engeler & Compagnie in het huis Domburg aan de Grote Markt te Middelburg, met personen voor de winkel”, collectie Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen, Beeldbank Zeeuws Archief.
Geen zoekresultaten voor "{term}"
